Visie
Zwolle is een sociale stad waar mensen naar elkaar omzien. Helaas leeft een deel van onze inwoners in armoede.
Wij willen dat zoveel mogelijk mensen zelf in hun levensonderhoud kunnen voorzien. Participatie, bij voorkeur via werk, zorgt voor sociale, economische en financiële zelfstandigheid. Bovendien draagt participatie bij aan het gevoel van eigenwaarde, aan de sociale cohesie en de economie. Armoede mag geen belemmering voor deelname aan de samenleving. Een actieve bijdrage aan de samenleving geeft de grootste kans om uit armoede te blijven, met werk als hoogste trede. We blijven inzetten op het vergroten van kansen voor mensen. Bij onvoldoende inkomen in een huishouden kunnen mensen vertrouwen op hulp van de gemeente om in eigen levensonderhoud te kunnen voorzien. Meer kinderen in armoede moeten kunnen profiteren van bestaande regelingen.
Ontwikkelingen
Ten aanzien van het programma Inkomen zijn de volgende landelijke ontwikkelingen in 2016 onder meer aan de orde:
Herstel arbeidsmarkt, groei aantal bijstandsgerechtigden
Het CPB verwacht dat het herstel van de arbeidsmarkt zich in 2016 voortzet. Vooralsnog zien we in Zwolle slechts een lichte daling in het aantal WW-uitkeringen. Ook moet in 2016 nog blijken wat het effect is van het herstel voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. We verwachten in 2016 nog steeds een ruime arbeidsmarkt. Het aantal bijstandsuitkeringen groeit minder snel dan voorheen, maar een daling wordt ook in 2016 nog niet verwacht.
Het aantal bijstandsuitkeringen is onder meer afhankelijk van de instroom van statushouders. De IND verwacht dat de sterk stijgende lijn in het aantal statushouders zich in 2016 door zal zetten. De taakstelling voor Zwolle zal groeien van 208 (2015) naar 260 (2016).
Ook verwachten we dat de groeiende vraag naar schulddienstverlening en het groeiend beroep op inkomensondersteunende- en armoedemaatregelen zich nog verder doorzetten. De effecten van diverse veranderingen en bezuinigingen in het sociaal domein zullen in 2016 zichtbaar worden en daar waar ongewenste of onverwachte effecten optreden zal dat leiden tot een aanvraag bijzondere bijstand of een groter beroep op gemeentelijke inkomens- en armoederegelingen.
Onbekendheid over effecten verdeelmodel bijstandsbudget
Voor het berekenen de gemeentelijke budgetten voor bijstandsuitkeringen is door het ministerie van SZW in 2015 voor het eerst gebruik gemaakt van een nieuw landelijk verdeelmodel. Toen in september 2014 de uitkomsten van het model per gemeente bekend werden gemaakt leidde dat tot veel opschudding. Bij veel gemeenten, waaronder ook Zwolle, deden zich omvangrijke en onverklaarbare herverdeeleffecten voor. Zwolle werd plotsklaps van een gemeente met overschot op het bijstandsbudget, een gemeente met een tekort op het bijstandsbudget. Een onafhankelijke technisch analyse bracht diverse verdeelstoornissen in het model aan het licht. In mei 2015 is het ministerie een verbeterslag gestart. Het ministerie heeft besloten om de budgetten 2015, ondanks alle tekortkomingen in de verdeling hiervan, ongewijzigd te laten. In 2017 volgt dan nog een tweede fase. Dat zich de komende jaren weer nieuwe herverdeeleffecten zullen voordoen is vrijwel zeker. Met de komst van het nieuwe verdeelmodel is het financiële resultaat op het budget van de bijstandsuitkeringen enigszins los komen te staan van de landelijke en lokale ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. De vraag die zich nu voordoet is, als Zwolle het beter doet op de arbeidsmarkt dan het landelijk gemiddelde, hoe dit zich vertaalt in een verbeterd resultaat op het rijksbudget voor bijstandsuitkeringen.
Begin oktober zijn de voorlopige bijstandsbudgetten 2016 gepubliceerd. Op basis van het aangepaste verdeelmodel is de voorlopige rijksbijdrage voor 2016 bepaald op € 42,8 mln. Een eerste globale indicatie wijst uit dat de bijstandsuitgaven ca. € 2,2 mln. hoger liggen. Wat hiervan precies de oorzaken zijn, zullen we nog nader analyseren. In de voorliggende begroting 2016 zijn de inkomsten en uitgaven voor de bijstandsuitkeringen budgetneutraal verwerkt. Het definitieve tekort op de bijstandsuitkeringen vangen wij in eerste instantie op uit de structurele begrotingsruimte 2016 met als achtervang inzet vanuit het extra weerstandsvermogen in de risicoreserve sociaal domein
Vangnetregeling bijstandsbudget
Om gemeenten niet eenzijdig de dupe te laten worden van de verdeelstoornissen in het nieuwe model is de financiële vangnetregeling voor gemeenten onlangs tijdelijk verruimd. Tot een overschrijding van 5% van het rijksbudget moeten gemeenten het tekort nog voor 100% uit eigen middelen bijpassen. Voor Zwolle is dit in € 2,1 mln. In 2015 is Zwolle inmiddels deze grens van 5% genaderd. Boven de 5% en tot 10% komt nog 50% van de overschrijdingen ten laste van de gemeenten en boven 10% niets meer. Het maximale financiële risico voor de gemeente Zwolle bedraagt voor dit deel nog € 1,1 mln.
Kostendelersnorm
Per 1 januari 2015 geldt de kostendelersnorm uit de Participatiewet voor nieuwe instroom en per 1 juli ook voor het zittende bestand. We volgen de ontwikkelingen over de kostendelersnorm nauwgezet.
Wachttijden schulddienstverlening
De extra middelen die de raad voor de uitvoering van schulddienstverlening en bijstandsverlening beschikbaar heeft gesteld zijn gebruikt voor de genoemde groei in het aantal aanvragen. Dit heeft ertoe geleid dat de maximale wachttijd voor een intakegesprek bij schulddienstverlening inmiddels is teruggedrongen van 15 weken (niveau januari 2015) naar de beoogde doelstelling van 4 weken (per medio juli 2015). Voor 2016 bestaat het risico dat, door voortdurende groei, dat de beoogde maximale wachttijd van 4 weken wederom onder druk kan komen te staan.
Relevante kaderstellende nota's
- Kadernota Sociaal domein Visie Sociaal Domein ‘Werken vanuit vertrouwen’ (raadsbesluit 2012)
- Kadernota Participatiewet ‘Meedoen mogelijk maken’.
- Uitvoeringsprogramma Participatiewet 'Meedoen mogelijk maken'